Những tin xấu về đồng đôla có vẻ ngày càng trở nên xấu hơn. Đồng tiền của Mỹ đã mất giá đáng kể so với đồng euro và đồng yên Nhật (còn chính quyền Obama có vẻ vẫn cho thấy không có ý định làm giảm tốc cú trượt này).
Sự “thì thầm” của các cường quốc khác trên thế giới về sự cần thiết phải có một đồng tiền dự trữ toàn cầu mới lại càng làm tăng thêm xu hướng xấu này. Lời đồn đại về những kế hoạch lật đổ đồng đôla khỏi bệ đứng của mình lại ngày càng nhiều.
Một số người coi sự xuống dốc của đồng đôla là một bằng chứng nữa cho thấy giai đoạn dài với vai trò ưu thế trên toàn cầu của Mỹ sắp kết thúc. Chức năng của đồng bạc Mỹ là tiền tệ dự trữ hàng đầu vẫn là trụ cột chính của vị trí ưu thế của Washington trên thế giới kể từ chiến tranh thế giới thứ 2. Nhiều thập kỷ qua, đồng đôla vẫn là đồng tiền các nước trên thế giới có xu hướng sử dụng trong kinh doanh. Hầu hết các ngân hàng trung ương trên thế giới giữ phần lớn lượng dự trữ ngoại tệ bằng đồng đôla, mặt khác, hầu hết các hàng hóa được giao dịch trên toàn cầu (như dầu lửa) cũng được định giá bằng đồng tiền của nước Mỹ này.
Những thứ đó đều đem lại nhiều lợi thế cho Mỹ, đáng kể nhất là chi phí vay mượn thấp hơn (bởi vì luôn có nhu cầu về đồng tiền dự trữ này lớn hơn những đồng tiền khác). Và sau đó là những ảnh hưởng về chính trị và văn hóa tăng lên – quyền lực và thanh thế – với đồng tiền đứng đầu trật tự phân hạng kinh tế. Vì thế sẽ không có gì là bất ngờ khi những dự đoán về sự “băng hà” của đồng đôla có xu hướng đi cùng với dự đoán rằng vai trò siêu cường của Mỹ đang chỉ còn đếm từng ngày.
Tuy nhiên, đó chỉ là một phần nhỏ của bức tranh lớn hơn: điều đó không nhất thiết đã đúng. Việc tạo ra đồng euro và sự nổi lên của những nền kinh tế như Trung Quốc thực tế đang mở ra triển vọng cho hệ thống tiền tệ toàn cầu ít phụ thuộc hơn vào đồng đôla như hiện tại. Mặc dù vậy, để chuyện đó diễn ra đòi hỏi những thay đổi gấp vạn lần với khoảng hàng năm hay hàng thập kỷ nữa. Và trong khi đó, Benjamin Cohen, từ đại học California-Santa Barbara chỉ ra rằng, “rõ ràng đồng đôla vẫn là đồng tiền hàng đầu trong hầu hết mọi lĩnh vực".
Ông chỉ ra rằng, nhìn chung, đồng đôla tiếp tục duy trì vai trò chính trong các giao dịch ngoại hối, thương mại, và thị trường ngân hàng quốc tế. Mặc dù hầu hết các quốc gia thêm đồng euro vào “kho” dự trữ của mình kể từ khi đồng tiền này được đưa vào sử dụng năm 1999, nhưng dự trữ bằng đồng đôla vẫn nhiều gấp 2 ½ lần và “ vẫn đang có xu hướng tăng", Cohen nói. Thực tế, tỷ lệ đồng đôla hiện tại trong dự trữ tiền tệ toàn cầu thực tế còn cao hơn giai đoạn đầu những năm 1990. Năm 1990, đồng đôla chiếm 45% lượng dự trữ thì ngày nay đã chiếm 65%. Còn thời kỳ đỉnh cao của đồng đôla là năm 1999, năm đồng euro được đưa vào sử dụng, là 71,5%.
Cohen và nhiều nhà kinh tế khác, chỉ ra rằng phần lớn sự biến động hiện tại trong vai trò của đồng đôla có xu hướng tạo ra nhầm lẫn giữa hai vấn đề: sự bất ổn đang tồn tại trong thị trường ngoại hối, và vai trò cấu trúc trung và dài hạn trong nền kinh tế toàn cầu của đồng đôla. Một số người dự đoán tương lai của đôla đã cho rằng khi các nước sản xuất dầu lửa cân nhắc chuyển sang tính giá dầu bằng đồng euro thay vì đôla, thì đó chính là hồi chuông báo tử với ưu thế kinh tế của Mỹ.
Nhưng, vẫn còn đó câu hỏi lớn nhất rằng, đồng tiền nào có thể nhấn chìm đồng đôla? Đâu là sự thay thế thích hợp cho đồng đôla? Ứng cử viên rõ ràng nhất có vẻ là đồng euro. Trước những ngày có đồng euro, đồng mark Đức và đồng franc Pháp chưa từng bao giờ được cho là đồng tiền có thể thay thế đôla, vì số nước ủng hộ đồng tiền này vẫn là rất nhỏ. Sức nặng kinh tế của đồng euro, ngượi lại, cũng ngang với đồng đôla Mỹ; cả hai chiếm khoảng ¼ GDP toàn cầu. Và thị trường tài chính châu Âu tương đối sâu và có tính thanh khoản tốt (mặc dù vẫn chưa bằng về quy mô so với Mỹ). Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế châu Âu trong thập kỷ tới có thể vẫn còn yếu, nếu xét về thị trường lao động khắt khe, quy định cứng nhắc, và dân số đang giảm. Và thêm vào đó, nền móng chính trị của đồng euro chỉ là một điều ước quốc tế, hơn là thứ được bảo đảm bởi nhà nước dân tộc.
Tuy nhiên, nếu xét những vấn đề tài chính đang nổi lên mà Mỹ phải đối diện – như thâm hụt tài khoản vãng lai nghiêm trọng và bùng nổ nợ công – các nhà kinh tế như Jeffrey Frankel của Harvard và Menzie Chinn của đại học Wisconsin-Madison cho rằng euro có thể tiến triển tốt, có lẽ sẽ vượt qua tỷ lệ của đồng đôla trong dự trữ toàn cầu vào khoảng năm 2015. Tuy nhiên, người ta sẽ tự hỏi, liệu kịch bản như thế có thực sự thể hiện sự chuyển đổi cơ bản của trật tự toàn cầu.
Còn đồng nhân dân tệ của Trung Quốc và đồng yên Nhật thì sao? Mặc dù đồng yên Nhật vẫn được giữ làm đồng tiền dự trữ rộng rãi ở một số khu vực trên thế giới, nhưng sự hấp dẫn của nó đã bị ảnh hưởng đáng kể bởi thực tế kinh tế không mấy sáng sủa của kinh tế Nhật Bản kể từ những năm 1990. Còn với đồng nhân dân tệ, thì ngay cả những người ủng hộ Trung Quốc nhất cũng thừa nhận rằng phải nhiều năm nữa nền kinh tế Trung Quốc mới có được những thuộc tính cần thiết của một đồng tiền dự trữ quốc tế, đặc biệt là khi thị thường tài chính sâu, minh bạch, và có tính thanh khoản vẫn thu hút các nhà đầu tư nước ngoài tới Mỹ. Trong khi đó, cũng nên nhớ rằng, dự trữ ngoại tệ bằng đồng đôla của Trung Quốc vẫn tăng trong quý 3 năm nay.
Một ý tưởng khác khiến cho các giới quan tâm tới đồng SDR (quyền rút vốn đặc biệt, một dạng tiền tượng trưng do IMF phát hành). Ý tưởng này cũng đang được chú ý kể từ ngày 23/3/2009 khi Chu Tiểu Xuyên, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, đề nghị với ngân hàng trung ương chuyển dự trữ ngoại tệ từ đồng đôla sang SDR. Và trong cuộc họp cấp cao của G20 tại London trong tháng 4, các quốc gia tham dự đã đồng ý gói bảo hiểm lớn 250 tỷ USD trị giá SDR.
Mặc dù vậy, vẫn còn một vấn đề cần bàn tới. Barry Eichengreen, nhà kinh tế hàng đầu tại đại học California-Berkeley từng viết: “Những người hoài nghi đặt câu hỏi liệu SDR có thể thay thế đồng đôla với vai trò là đồng tiền dự trữ hàng đầu, vì lý do đơn giản rằng SDR không phải là một đồng tiền. Nó chỉ là một đơn vị tính toán tổng hợp, thông qua đó, IMF phát hành tín dụng với các thành viên". Dựa vào rổ 4 đồng tiền (đôla Mỹ, euro, bảng Anh và yên Nhật), SDR chỉ có thể được sử dụng ngay lập tức bởi các ngân hàng trung ương và một số thể chế quốc tế như Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (Bank for International Settlements) – nhưng lại không được sử dụng bởi các công ty và người tiêu dùng. Mở rộng vai trò của SDR vượt qua chức năng thực tế của nó và trở thành tiền tệ quốc tế đích thực sẽ đòi hỏi phải cơ cấu lại chính trị và kinh tế, điều mà ít cường quốc nào có vẻ hào hứng vì những gì họ đang có.
Còn một điểm quan trọng nữa cần bàn tới: Mặc dù chính trị đóng vai trò lớn trong cuộc tranh luận về tiền tệ dự trữ tương lai, nhưng vẫn còn nhiều khác biệt trong các cuộc thảo luận của dân chúng. Ví dụ, Cohen của Đại học California không đồng tình với quan điểm cho rằng các nước Ảrập vùng vịnh có thể vô tình đã chuẩn bị gạt đồng đôla sang một bên vì những lợi thế thương mại không rõ ràng. Ông chỉ ra, Ảrập Xêút đã có thỏa thuận từ lâu với Mỹ về việc sẽ không hành động làm mất ổn định đồng đôla, đổi lại, Mỹ hứa bảo đảm an ninh cho nước này trong khu vực trước những nguy cơ lớn. Điều tương tự cũng đúng với Nhật Bản, khi nước này cũng còn gắn chặt với Mỹ trong liên minh quân sự, cũng như thông qua mạng lưới phức tạp các quan hệ thương mại. Mặc dù Trung Quốc đã vượt Mỹ trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Nhật, thì chỉ riêng thực tế này là khó có thể đủ để thuyết phục Tokyo chuyển dự trữ ngoại tệ sang nhân dân tệ.
Tóm lại, dù việc đồng đôla vẫn tiếp tục chiếm ưu thế trên toàn cầu là điều không chắc chắn, thì vai trò của những tiền tệ lựa chọn khác cũng còn lâu mới theo kịp được nó. “Đánh bật đồng đôla ra khỏi vị trí quốc tế của nó cũng sẽ cần một hành động phối hợp trên toàn thế giới", Cooper của Trường Đại học Harvard nói. Tuy nhiên, vẫn không hề có dấu hiệu nào của sự cùng hợp tác toàn cầu.
